Is een biologisch matras volledig vrij van synthetische materialen en chemische toevoegingen?

Ja, een biologisch matras onderscheidt zich van een gewoon (conventioneel) matras doordat het vrijwel volledig vrij is van synthetische materialen en chemische toevoegingen. In een conventioneel matras kunnen onderdelen zitten als PU-schuim (polyether, koudschuim), synthetische latex, polyester vulling en lijmlagen – allemaal op petrochemische basis.

Daarnaast worden in de massa-productie vaak stoffen gebruikt als formaldehyde-houdende lijm om lagen te verbinden, chemische vlamvertragers om aan brandnormen te voldoen, en anti-huisstofmijt sprays met insecticiden. Een biologisch matras daarentegen gebruikt geen van deze synthetische of chemische componenten.

De kern is meestal van 100% natuurlatex in plaats van poly- of traagschuim, en lagen worden mechanisch vastgestikt of met natuurrubber latexmelk gelijmd (geurloos en niet giftig). Vlamvertragende werking wordt bereikt door gebruik van dikke lagen wol (wol is van nature brandvertragend) in plaats van chemische coatings.

Ook worden er geen synthetische harsen of metalen verwerkt – zelfs de rits in de tijk is vaak van duurzaam metaal of biologisch afbreekbaar materiaal. Het resultaat is dat een biologisch matras niets onnatuurlijks uitstoot en geen allergene of toxische stoffen bevat. Dit contrast is groot: regulier schuim kan in het begin VOC’s (vluchtige organische stoffen) uitwasemen die je soms kunt ruiken, en biologische matrassen doen dat niet (op misschien een subtiele natuurlijke latex- of wolgeur na). Kortom, qua samenstelling is een bio-matras echt puur natuur, terwijl een gewoon matras veelal een cocktail van synthetica en additieven is.

Bevat een biologisch matras geen schadelijke stoffen zoals lijmresten of vlamvertragers?

Inderdaad, biologische matrassen zijn vrij van schadelijke stoffen zoals synthetische lijmresten of chemische vlamvertragers. In de productie van een bio-matras wordt heel bewust vermeden wat in reguliere productie wel gebruikt wordt. Lagen worden bijvoorbeeld aan elkaar gequilt (gestikt) of met natuurlijke latexlijm bevestigd, zodat er geen oplosmiddel-lijm tussen de matrasschijven zit. Dit betekent dat u later geen formaldehyde of andere chemische dampen uit lijm in uw slaapkamer krijgt.

Evenzo worden er géén gebromeerde of chlorische vlamvertragers gebruikt; biologische matrassen halen de brandveiligheidsnormen doorgaans doordat wol in de matrastijk is verwerkt (wol is moeilijk ontvlambaar) of door innovatieve constructie. Bijvoorbeeld: een dikke laag zuivere scheerwol rondom de kern zorgt dat een vlam niet direct om zich heen kan grijpen, waardoor aan de norm voldaan wordt – geheel zonder chemicaliën. Het RIVM heeft niet voor niets gewaarschuwd voor schadelijke stoffen in veel gangbare matrassen; dat probleem heb je bij bio-matrassen niet.

 Daarnaast zijn Oeko-Tex Standard 100 klasse 1 certificeringen gangbaar bij biologische matrassen, wat betekent dat elk onderdeel zelfs veilig is voor baby’s (de strengste norm). Dit sluit de aanwezigheid van onder meer zware metalen, pesticiden, formaldehyde en bepaalde brandvertragers uit.

U kunt er dus vanuit gaan dat een gecertificeerd biologisch matras geen enkel residu van pesticiden (in katoen of wol), geen petrochemische schuimen, en geen nare vlamvertragende chemicaliën bevat. Alles wat erin zit is schoon en natuurlijk, en dat is een belangrijk verschil met conventionele matrassen.

Zijn biologische matrassen duurder dan reguliere matrassen en waardoor komt die hogere prijs?

Over het algemeen zijn biologische matrassen wat duurder in aanschaf dan vergelijkbare reguliere matrassen. Dit prijsverschil komt door meerdere factoren: ten eerste zijn de grondstoffen (biologisch katoen, natuurlatex, biologische wol, etc.) kostbaarder. Biologische landbouw en ecologische productiemethoden brengen hogere kosten met zich mee, omdat er bijvoorbeeld op kleinere schaal gewerkt wordt en zonder goedkope chemische hulpmiddelen.

Zo is natuurlatex uit gecertificeerde biologische rubberplantages schaarser en duurder dan synthetisch latex of goedkoop schuim. Ten tweede is de productie van een bio-matras vaak meer handwerk en lokaal vakmanschap. In plaats van grote fabriekshallen in lagelonenlanden, worden veel eco-matrassen in Europa met de hand samengesteld en op maat gemaakt.

Dat vakmanschap (denk aan het stikken van lagen, het gebruik van dikke wol, individueel gecontroleerde kwaliteit) vertaalt zich in een hogere kostprijs. Daarnaast betalen producenten voor certificeringen en houden ze zich aan strenge milieu- en sociale standaarden, wat uiteraard ook iets duurder is dan “zo goedkoop mogelijk produceren”. Als consument ziet u dat terug in de prijskaart. Echter, het is belangrijk te vermelden dat biologische matrassen vaak langer meegaan dan goedkope matrassen.

Bijvoorbeeld, een goed onderhouden natuurlatex matras kan 15-20 jaar mee, terwijl een polyether matras na 5-8 jaar wel op is. Op de lange termijn kan een duurder biologisch matras daardoor gelijk of zelfs voordeliger uitpakken (lagere vervangingsfrequentie). Maar de initiële investering ligt inderdaad hoger, en dat is vooral omdat u betaalt voor eerlijke materialen en kwaliteitswerk in plaats van goedkope massa-productie.

Zijn biologische matrassen beter voor het milieu qua productie en afvalverwerking (geen schuim of plastic)?

Ja, biologische matrassen scoren aanzienlijk beter voor het milieu in zowel de productie als de afvalfase. Tijdens de productie wordt gebruik gemaakt van hernieuwbare grondstoffen (latex uit rubberbomen, wol van schapen, katoenplanten, etc.), wat betekent dat er geen uitputting van fossiele bronnen plaatsvindt zoals bij de productie van PU-schuim (polyurethaan is oliegebaseerd).

Bovendien gebeurt de productie van deze natuurlijke materialen vaak lokaal of in ieder geval onder gecontroleerde omstandigheden met zorg voor ecosystemen – denk aan FSC of Rainforest Alliance gecertificeerde latexwinning, of wol van schapen die op natuurlijke weides grazen zonder overbegrazing. De CO₂-voetafdruk van het telen en oogsten van deze materialen is vaak lager dan die van het maken van synthetische schuim (wat een energie-intensief chemisch proces is).

Ook komt er veel minder vervuiling kijken bij biologische productie: er worden geen pesticiden in het milieu gebracht voor katoen of rubberbomen, en afvalwater van fabrieken is vrij van giftige chemicaliën (vereist door GOTS/GOLS standaarden). Qua afvalverwerking hebben biologische matrassen een groot voordeel: ze bevatten geen plastic schuimen die honderden jaren intact blijven op de vuilstort. Natuurlijke materialen zijn meestal biologisch afbreekbaar of ten minste recyclebaar.

Een matras van latex, kokos, wol en katoen kan aan het eind van zijn leven grotendeels worden gecomposteerd of de componenten kunnen gerecycled worden (latex kan versnipperd worden voorvulling, wol kan hergebruikt worden als isolatiemateriaal, etc.). In tegenstelling: een conventioneel matras vol polyetherschuim en synthetisch textiel eindigt vaak als bulkafval dat verbrand moet worden – belastend voor het milieu.

Hoe lang gaat een biologisch matras mee vergeleken met een standaard matras (levensduur)?

Biologische matrassen staan bekend om hun lange levensduur. Dankzij de hoogwaardige natuurlijke materialen en vaak degelijke opbouw gaan ze doorgaans langer mee dan standaard matrassen. Een voorbeeld: een kwaliteitsmatras van 100% natuurlatex (zoals Bedaffair’s bio-matrassen) heeft een levensduur van ongeveer 15 à 20 jaar voordat de latex aanzienlijk aan veerkracht inboet.

Ter vergelijking: een standaard koudschuim- of pocketveringmatras wordt vaak na zo’n 8 à 10 jaar vervangen. Polyether matrassen zelfs al na 5-7 jaar door kuilvorming. Natuurlijk is levensduur ook afhankelijk van gebruiksintensiteit en onderhoud. Maar de materiaalkeuze speelt een grote rol: natuurlatex vermoeit veel langzamer (het keert steeds terug naar vorm), kokosvezel blijft jarenlang veerkrachtig en zakt niet door, en wol behoudt zijn veerkracht en structuur lang als het goed verzorgd wordt.

Daarnaast is de constructie van bio-matrassen meestal solide: geen goedkope schuimlagen die na een tijdje verpulveren, maar dik latex of compacte vezellagen die vormvast blijven. Ook laten biologische matrassen vocht beter door, waardoor de kern droger blijft en er minder snel schimmel of degradatie optreedt – dit komt de levensduur ten goede.

Sommige fabrikanten van natuurlijke matrassen claimen zelfs levensduren van 20-30 jaar voor hun topmodellen (met wellicht tussentijdse kleine renovaties zoals een nieuwe tijk). Bij conventionele matrassen is vaak na 10 jaar de rek er echt uit. Kortom, een biologisch matras gaat minimaal even lang, vaak langer mee dan een standaard matras. Het is dus echt een duurzame keuze, zowel in milieuzin als voor uw portemonnee op de lange termijn.

Heeft een biologisch matras echt een lagere CO2-voetafdruk dan een koudschuim- of polyethermatras?

Over het algemeen wel, een biologisch matras laat een lagere CO₂-voetafdruk achter dan een volledig synthetisch matras van schuim of polyether. Dit begint al bij de basis: de grondstoffen van een bio-matras – latex, wol, katoen – groeien en nemen daarbij CO₂ op (planten zoals rubberbomen en katoenplanten binden CO₂ tijdens hun groei).

Ze fungeren dus deels als CO₂-opslag. Bij koudschuim en polyether is de basis aardolie; het oppompen en raffineren van olie en het omzetten naar schuim is een energie-intensief proces dat veel CO₂ uitstoot. Natuurlatex wordt wel getapt en verwerkt, maar producenten als die van Bedaffair’s matrassen werken vaak klimaatbewust. Zo wordt vermeld dat de productie CO₂-neutraal kan zijn (bijvoorbeeld door bosaanplant of efficiënte processen).

Daarnaast is transport een factor: veel gewone matrassen (of materialen ervoor) komen van ver (Azië), terwijl biologische vaak lokaal of regionaal gemaakt worden – Bedaffair’s matrassen worden bijvoorbeeld in Nederland of Duitsland gemaakt, wat de vervoersuitstoot drukt.

Tijdens de levensduur gaat een bio-matras door zijn ventilatie eigenschappen minder snel naar de vuilstort, dus minder vaak nieuwe productie = minder CO₂ over de jaren. Ten slotte: als het matras einde levensduur is, kan het grotendeels natuurlijk afbreken of gerecycled worden, wat opnieuw scheelt tov verbranden van schuim (wat CO₂ en andere stoffen vrijlaat). 

Kan een biologisch matras aan het einde van de levensduur gerecycled of gecomposteerd worden?

Ja, een groot voordeel van biologische matrassen is dat ze aan het einde van hun levensduur veel makkelijker gerecycled of zelfs gecomposteerd kunnen worden dan matrassen met synthetische inhoud. Een matras dat bestaat uit puur natuurlatex, kokosvezel, katoen en wol kan bijvoorbeeld volledig uit elkaar gehaald worden en per materiaalstroom verwerkt worden.

Natuurlatex kan mechanisch versnipperd worden en dient dan als vulmateriaal of onderlaag voor nieuwe matrassen of yogablokken e.d. – er bestaan al initiatieven om latexmatrasrecycling op te zetten. Kokosvezel kan biologisch afbreken of eveneens hergebruikt worden als isolatiemateriaal of in nieuwe matraskernen.

Wol en katoen zijn biologisch afbreekbaar, wat betekent dat ze onder de juiste omstandigheden gecomposteerd kunnen worden tot voedingsstoffen voor de bodem. Sterker nog, als u het zou willen, kunt u theoretically een oude biologische matras (zonder metalen onderdelen) versnipperen en composteren, want alles is organisch. In de praktijk zal het vaker voorkomen dat de matrassen gerecycled worden: steeds meer duurzame bedrijven nemen oude matrassen retour om te demonteren.

Bij traditionele matrassen is recycling erg lastig omdat schuim, metalen veren, lijm en textiel één onlosmakelijk geheel vormen – die belanden daarom vaak bij het afval. Biologische matrassen zijn vaak modulairder opgebouwd of in lagen die herkenbaar zijn, waardoor recyclers ze goed kunnen scheiden.

Zo draagt een bio-matras niet bij aan de enorme berg lastig verwerkbaar matrasafval. Sommige merken bieden zelfs een terugnameprogramma: aan het einde van de rit kun je het matras inleveren en zorgen zij voor een milieuvriendelijke verwerking. Gezien de huidige ontwikkelingen, is het veilig om te zeggen dat een biologisch matras vrijwel geheel een tweede leven kan krijgen of natuurlijk kan terugkeren in het ecosysteem – een mooi voorbeeld van circulariteit in de slaapbranche.

Zijn biologische matrassen verkrijgbaar in de gebruikelijke bedmaten (90x200, 160x200, 180x200)?

Ja, biologische matrassen zijn gewoon beschikbaar in alle standaardafmetingen die we in Nederland gebruiken. Of u nu een smal eenpersoonsbed of een breed kingsize bed heeft, er is een biologisch matras voor te vinden.

Bij gespecialiseerde aanbieders zoals Bedaffair kunt u voor elk biologisch matrasmodel de maat kiezen, van kindermaatjes tot grote twee-persoons maten. De gangbare formaten 90x200 cm, 140x200 cm, 160x200 cm, 180x200 cm zijn ruim vertegenwoordigd. Bovendien, omdat duurzame merken flexibel zijn, zijn ook afwijkende lengtes zoals 210 of 220 cm vaak gewoon bestelbaar (soms tegen een kleine meerprijs).

Maatwerk in breedte is meestal ook mogelijk als dat nodig is. Dit betekent dat u niet vastzit aan één formaat als u een bio-matras wilt; u kunt uw huidige bedframe blijven gebruiken en een passend biologisch matras daarvoor aanschaffen. Kortom, qua maten doen bio-matrassen niet onder voor gewone matrassen – voor elk bed is er wel een passend biologisch alternatief te vinden.

Hoe check ik of een matras echt biologisch is en geen greenwashing (waar moet ik op letten)?

Om te voorkomen dat u een matras koopt dat slechts groen gewassen is (dus zichzelf groener voordoet dan het is), is het verstandig om een paar zaken te controleren:

Ten eerste de materiaalomschrijving en certificaten. Een echt biologisch matras zal duidelijk vermelden dat het latexkern GOLS-gecertificeerd is, de katoen/wol GOTS-gecertificeerd, etc. Als een verkoper deze details niet geeft of er gewoon staat “natuurlatex” zonder keurmerk, vraag dan door: hoeveel procent is natuurrubber, is het gecertificeerd? Sommige matrassen mogen al “natuurlijk” heten met 30% natuurrubber – dus let daarop.

Ten tweede, check of het merk of de winkel zelf certificeringen heeft of lid is van vakorganisaties. Bedaffair bijvoorbeeld is een B Corp en hanteert strenge duurzaamheidsnormen; dat geeft vertrouwen dat ze niet zomaar greenwashing doen.

Ten derde, lees onafhankelijke reviews of vraag ervaringen van anderen: hebben ze gemerkt dat het matras echt vrij is van geurtjes, hoe is de kwaliteit? Klantenvertellen-sites of duurzaamheidsblogs kunnen hier inzicht geven.

Ten vierde, gebruik gezonde scepsis bij marketingtaal: als een matras zich “eco” noemt maar voor de rest vaag blijft, is dat een rood vlaggetje. Een legitiem biologisch product zal trots en open zijn over zijn samenstelling.

Tot slot, let op de prijs: een spotgoedkoop “eco-matras” bestaat eigenlijk niet – als de prijs te mooi is om waar te zijn voor een latex/kokos/wol matras, dan is het waarschijnlijk ook niet 100% dat. Vaak geldt: kies een betrouwbare speciaalzaak en let op keurmerken als GOTS/GOLS, dan is de kans op greenwashing minimaal.

Transparantie is key: een fabrikant die exact aangeeft wat erin zit en dat onderbouwt met keurmerken, die kunt u vertrouwen. Alles minder dan dat, en u heeft mogelijk te maken met greenwashing. Wees dus alert en vraag om bewijs van de duurzaamheid als het niet direct wordt geleverd.